Szeroki zakres usług prowadzonych w ramach działalności gospodarczej skutkuje tym, że zasady kontrolowania tych przedsiębiorstw są w systemie prawnym równie szeroko rozrzucone. Wykaz organów uprawnionych do przeprowadzenia kontroli podaje Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości w swej publikacji z 2001 r „Kontrola W przedsiębiorstwie” . Lista w momencie jej utworzenia zawierała 29 pozycji, ale należy zauważyć, że bardziej aktualnym i kompletnym zestawem jest publikacja Audyt z Renomą 2014 . Obecnie aż 40 organów może dokonywać kontroli w przedsiębiorstwach. Dodatkowo uprawnienia kontrolne wobec przedsiębiorców mają także instytucje, których przepisy tej ustawy nie dotyczą. Przykładem takich organów mogą być przedsiębiorstwa energetyczne, których przedstawiciele sprawdzają układy pomiarowe, kontrolują dotrzymywanie umów. Dlatego warto wiedzieć, jakie organy są uprawnione do kontroli, jaki jest zakres ich działalności. „Audyt z Renomą” to nie tylko najobszerniejszy, ale i najbardziej aktualny na rynku polskim poradnik dotyczący zagadnienia kontroli, inspekcji i audytów zarówno w wymiarze prawnym, jak i w codziennej praktyce kontrolnej.
Czym jest kontrola?
Znaczenie pojęcia kontroli przedsiębiorcy używane w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej zawiera w sobie zarówno pojęcie kontroli, jak i nadzoru.
Kontrola jest działalnością, która polega na sprawdzeniu innych jednostek bez stałej możliwości wpływania na ich działalność. A zatem czynności kontrolne polegają na ustalenie stanu obowiązującego (wyznaczeń, czyli kryteriów kontrolnych) oraz ustalenie stanu rzeczywistego, czyli tzw. wykonań. Następnie ustalane są relacje pomiędzy wyznaczeniami, a wykonaniami, oraz przyczyny ewentualnych niezgodności. W przypadku rozbieżności organ kontrolujący powinien sformułować zalecenia.
Kontrola jest związana z nadzorem. Pojęcia te przenikają się. Na przykład organ dokonujący kontroli podatkowej ustala stan faktyczny w kwestii prowadzenia dokumentacji podatkowej, porównuje go z wytycznymi zawartymi w odpowiednich przepisach, ale również nakazuje usunięcie niezgodności pod przymusem w postaci egzekucji administracyjnej. W działaniach tych występują elementy kontroli i nadzoru.
Nadzór zatem umożliwia ingerencję w prowadzoną działalność gospodarczą – jeśli jest ona wykonywana niezgodnie z aktualnymi przepisami. Niezgodność tę ocenia organ dokonujący nadzoru/kontroli. Nadzór również pozwala podejmować decyzje o charakterze prewencyjnym, weryfikacyjnym, a także represyjnym.
Zasady kontroli w świetle ustawy o swobodzie działalności gospodarczej
Przepisy ogólne dotyczące zasad kontroli zawarte w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej dotyczą jedynie organów administracyjnych. Oznacza to, że kontrole dokonywane przez inne organy, związki zawodowe, bądź radę pracowniczą nie są regulowane przepisami tej ustawy. Także inne organy państwowe, jak Policja, ABW, czy NIK są wyłączone spod działania regulacji ogólnej Rozdziału 5 ustawy, a zatem postępowanie kontrolne prowadzone przez te organy jest regulowane innymi aktami prawnymi.
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej miała mieć charakter całościowy, a odesłanie do przepisów szczególnych – posiłkowy. Jednak w praktyce okazuje się, że liczne wyjątki uniemożliwiają traktowanie regulacji, jako ogólnej zasady, a rozdział 5 ustawy stanowi w istocie zbiór zasad, które mają swoje rozwinięcie w poszczególnych ustawach regulujących kompetencje kontrolne wobec przedsiębiorców. Dlatego w gąszczu przepisów łatwo stracić orientację i przydatna może okazać się „mapa”, która umożliwi sprawne poruszanie się w tym labiryncie.
Przewodnik po świecie kontroli
Opisane są w mediach historie nadużyć podczas różnego rodzaju kontroli, czy też nadzorów. Warto więc mieć świadomość o przysługujących przedsiębiorcy prawach, procedurach odwoławczych, ale także o obowiązkach nakładanych przez różnego rodzaju regulacje prawne. Okazuje się bowiem, że znajomość jednej, czy dwóch ustaw nie daje nam gwarancji, że wszystkie podejmowane działania i środki odpowiadają obowiązującym regulacjom. Chcąc prowadzić biznes zgodnie z obowiązującymi przepisami warto sięgnąć po praktyczny przewodnik. Dobrze, by było to opracowanie, które w przejrzysty sposób przedstawia i objaśnia prawa i obowiązki podmiotu poddanego kontroli, jak i organu kontrolującego. Dobry przewodnik powinien prowadzić odbiorcę od źródeł kontroli, poprzez ich przebieg, po skutki – decyzje administracyjne i protokoły pokontrolne. Znajomość praw i obowiązków, procedur odwoławczych, zakresu poszczególnych inspekcji i kontroli pozwoli przedsiębiorcy nie tylko spełnić wymogi prawne, ale także uniknąć ewentualnych kar i działań represyjnych.
„Audyt z Renomą” to publikacja, która uwzględnia wszystkie rodzaje kontroli zewnętrznych – m.in. skarbową, dewizową, celną, NIK, ZUS, PIP. W opracowaniu uwzględniono inspekcje specjalistyczne i branżowe, jak inspekcja Narodowego Funduszu Zdrowia, inspekcja handlowa, kontrola przedsiębiorstw energetycznych, czy nadzór budowlany.
Każde zagadnienie dotyczące kontroli odsyła do stosownego przepisu prawnego, w prawie polskim, bądź też – jeżeli stanowi to wymóg – w prawie unijnym. Ponadto publikacja zawiera gotowe formularze pism odwoławczych, skarg i zażaleń na decyzje organów kontrolnych oraz szereg praktycznych porad, jak bronić się przed ewentualnymi negatywnymi skutkami kontroli.
Jeśli jesteś (są Państwo) zainteresowani tym tematem, prosimy o kontakt.
Dla partnerów programu Euro Renoma są przygotowane wyjątkowe pakiety promocyjne.
